Your cart is currently empty!
Debat vs dialoog: Het gaat niet om winnen of verliezen
(Gepubliceerd maart 2013 in Nieuwe Leiders)
Debat vs Dialoog: Het gaat niet om winnen of verliezen.
Sietse Rauwerdink en Angelique Greiner, KoersKaart
Om ons heen zien we veel mensen bezig met debatteren. Ze willen winnen of ze willen dat iemand anders verliest. In een bepaalde setting is dat een uitstekend model, maar in de organisatie van vandaag staat winnen niet centraal. Wat wel? Samenwerken. En daar is de dialoog een veel geschikter instrument voor.
Debat belemmert samenwerking
Iedereen kent het debat. Afkomstig van de oude Grieken die veel status erkenden aan een goed debater. Scholen besteedden er ook niet voor niks aandacht aan. In het minimale geval leer je als puber wat het is en moet je een keer voor de klas een standpunt verdedigen. In het maximale geval is er een debatteerclub die aan wedstrijden mee doet.
Het debat is een voortvloeisel uit de verlichting. Daarbij is de overtuiging dat door de uitwisseling van rationele argumenten de beste oplossing altijd boven komt. We passen debat veelvoudig toe in met name de politiek en de rechtspraak. En daar is het ook uitermate geschikt voor. Verschillen moeten worden benadrukt. Er moet een helder antwoord uitrollen. Je hebt in beide gevallen nu eenmaal te maken met het maken of handhaven van de wet. De prikkel in het systeem is strijd. Winnaars en verliezers.
Voorbeeld
In de politiek gaat het vaak om één doel: kun jij jezelf beter voor doen komen dan de tegenstander? Het gevolg? Men gaat bij elkaar fouten ontlokken, bananenschillen strooien. Men richt zich op het neerhalen van de ander, in plaats van het profileren van de eigen kracht. Tegenstellingen. Het gaat om winnen. Wij, als burgers, kunnen daar van smullen.
Het is zelden behulpzaam om enkel de verschillen te benadrukken. Waar gedebatteerd wordt, moet in de meeste gevallen ook weer worden samengewerkt. En dat wringt. Zowel op inhoudelijk als op persoonlijk niveau. Die persoon die jou zojuist voor rotte vis heeft uitgemaakt, is wel degene waar je de volgende meeting mee moet voorbereiden.
Wat is een dialoog?
Hoewel we allemaal weten wat een debat is, weten we eigenlijk niet goed wat dialoog is. Het enige wat we weten is dat het ‘geen debat’ is.
Dialoog is een evenwicht in het gesprek. Alle partijen komen evenwaardig aan bod en hebben de kans hun standpunt of gevoelens naar voren te brengen. In de regel is een dialoog ook verrijkend, omdat men van de ander iets leert of omdat er de tijd is genomen goed naar elkaar te luisteren. Men vraagt elkaar naar bronnen en toelichting en laat de ander uitpraten.
In onderstaande tabel maken wij duidelijk wat de verschillen zijn tussen debat en dialoog.
Debat |
Dialoog |
Winnen of verliezen |
Win-Win |
Conflict |
Samenwerking |
Verschillen |
Overeenkomsten |
Individu |
Collectief |
Disbalans |
Evenwicht |
Gelijk krijgen |
Uitwisselen van kennis en ervaring |
Schaarste |
Overvloed |
Antwoorden |
Vragen |
En waarom voeren we dan zo weinig dialoog?
Ons wordt helaas te weinig geleerd om samen te werken. Op school word je afgerekend op individuele prestaties en wordt afkijken bestraft (terwijl dit een van de beste leervormen is). Het briljante individu wordt ons inziens ernstig overschat. Het grootste deel van de doorbraken vindt toch echt plaats door samenwerking. En dat leren we pas na school(tijd). Steeds meer mensen worden zich hier van bewust.
Het woord ‘dialoog’ werd daarom in 2008 een heuse hype. We moesten overal de dialoog aangaan. Iedereen werd overal bij betrokken en de man op de straat werd dagelijks om zijn mening gevraagd. Maar het is nooit écht goed van de grond gekomen. We zijn het simpelweg niet gewend.
Het lastige van een goed gesprek is dat je eerst moet luisteren voordat je standpunten inneemt. Zodra de ene al begint met het innemen van een standpunt, doet de ander al snel mee. En zo zit men ongemerkt te debatteren waarom de ander ongelijk heeft.
Op het werk proberen we dit op te lossen door bijvoorbeeld in vergaderingen gespreksregels af te spreken: “zullen we eerst het probleem bespreken, om vervolgens samen na te denken over mogelijke oplossingen? Als we er vandaag niet uitkomen, misschien morgen wel. Wat vind je daarvan?”
Wanneer je doel is de ander te overtreffen met jouw argumenten zal je nooit meer je mening kunnen verrijken met wat je in interactie met een ander leert. Gevormd door al de conflicten die wij zien plaats ik het ‘debat’ aan het einde van het proces: wanneer een goed gesprek niet tot stand is gekomen en er alleen conflict overblijft. Wanneer er niets anders overblijft dan een gevecht om de definitieve winnaar te bepalen.
Hoe maak je een dialoogorganisatie?
Kijkend naar het dagelijks leven, dan kennen we vooral voorbeelden waarbij mensen een debat aangaan waarbij ze beter een dialoog aan kunnen gaan.
Het gaat niet om winnen of verliezen. Het gaat om groeien, verder komen. Alleen ga je sneller, samen kom je verder. In settings waar je moet samenwerken, moeten prikkels worden ingebouwd om samen te werken. Interne concurrentie zorgt daarom vaker voor eilandjescultuur dan verbetering voor de klant.
Daarom proberen steeds meer organisaties, weliswaar schoksgewijs, over te stappen op het dialoogmodel. Eerst kijken we naar de verschillen, om vervolgens direct de overstap te maken naar de overeenkomsten.
Voorbeeld 1
het praten over generaties leidt er vaak toe dat het gesprek blijft hangen in de verschillen. Die ouderen… Die jongeren… Maar waar het echt over gaat, is het overbruggen van die verschillen. En dat kan alleen in dialoog. Maar de verschillen zijn daarbij onontbeerlijk. Door eerst naar de verschillen te kijken, kun je veel duidelijker zien waar de overeenkomsten liggen.
Voorbeeld 2
Een groep jonge vakbondsleden organiseert een bijeenkomst waarbij men wil ontdekken wat de overeenkomsten zijn in werkopvattingen. De methode die ze hiervoor kiezen is … het bespreken van stellingen in een debat. Een werkvorm die voor- en tegenstanders benadrukt. Hetgeen wat vooruit kijken en komen tot een oplossing in de weg staat.
Wat is er voor nodig om een debatcultuur te veranderen in een dialoogcultuur? Het gaat om de prikkels in het systeem. Als de belangrijkste beloning een individuele bonus is, zal je snel zien dat samenwerking enkel wordt gebruikt voor persoonlijk gewin. Als het team als geheel wordt beloond (niet per se financieel), zal je zien dat samenwerking ineens veel soepeler gaat.
Het is dus niet “of of”, maar “en en”. Debat én dialoog, afwisselend gebruikt in de juiste setting. Maar wel met de overeenkomsten en samenwerking als uitkomst. Dan krijg je geen winnaar-verliezer, maar winnaar-winnaar. En dan is het eigenlijk al geen wedstrijd meer, maar gewoon een goede samenwerking.
Voor iedereen die wil leren en bouwen is de dialoog het aangewezen middel. Niet met ons eens? Dan zal je echt op zoek moeten naar iemand anders om mee te debatteren. We staan wel open voor suggesties, zoals dat in een dialoog hoort.
Reacties
Eén reactie op “Debat vs dialoog: Het gaat niet om winnen of verliezen”
Goed artikel!
Geef een reactie