Eigenaarschap: lijdensweg of levensweg?

Eigenaarschap is het toverwoord in verandering. Als mensen eigenaar zijn van ‘de verandering’, dan komt het allemaal goed. Voordat je van start gaat kun je jezelf afvragen: Wat willen we er mee bereiken? En hoe gaan we daar komen?

Stel je voor dat je op weg bent naar Eigenaarschap. Je komt op een kruispunt en kunt twee kanten op. Naar links is de lijdensweg, die waar mensen zich afhankelijk opstellen, verwachtingen hebben van anderen, maar zelf niks willen of kunnen. Naar rechts is de Levensweg, waar mensen betrokken zijn voor het pad dat voor ons ligt en daar zelf een bijdrage aan kunnen en willen leveren.

Spectrum 1: Commitment – Attachment

Volgens Buddha is de basisoorzaak van lijden “the attachment to the desire to have (craving)”. Vaak wordt gedacht dat iets willen de oorzaak is van het lijden, maar dat vraagt nuance. Het is namelijk de hechting aan het willen dat lijden veroorzaakt. Hechting schept Verwachting. Het zorgt voor een fixatie op de toekomst die vervolgens alleen maar kan tegenvallen.

Het is daarom van belang om je niet te sterk te hechten aan de outcome, maar je te hechten aan de weg (daar naartoe). Hechten aan het proces, niet aan het product. En dat is het verschil tussen Commitment (betrokkenheid in het hier en nu) en Attachment (hechting aan een toekomstige toestand).

Om hier goed mee om te gaan is een verantwoordelijkheid van het individu, die wellicht een dominante neiging heeft in één van beide richtingen. Maar het is ook de verantwoordelijkheid van de persoon die iets van een ander wil. Het is van belang om het product goed in het geheugen te krijgen, maar vervolgens om commitment te vragen op het proces.

Spectrum 2: Autonomy – Dependency

Het andere spectrum heeft te maken met de autonomie om datgene waar iemand zich eigenaar over voelt ook daadwerkelijk aan te kunnen pakken. Het tegenovergestelde zijn we zelf vaak tegengekomen. De hele organisatie ging in dialoog, de meest prachtige ideeën werden opgehaald, zelfs uitgewerkt tot plannen. En toen viel het stil.

Want wie gaat het nu oppakken? Wie is dus eigenaar? Oeps… Daar had iets eerder over nagedacht moeten worden. De vrachtlading ideeën was van iedereen en tegelijk van helemaal niemand.

Want als je mensen vraagt om ideeën te genereren, schep je (wederom) de verwachting (daar istie weer!) dat er ook daadwerkelijk iets mee gaat gebeuren. En als het niet wordt opgevolgd, krijg je het tegenovergestelde van eigenaarschap en dat is rancune: “Er wordt toch nooit iets mee gedaan.” Deze afhankelijke houding is wat helemaal niemand wenst.

Dus zorg allereerst dat de groepen alleen ideeën genereren waar ze daadwerkelijk zelf werk van kunnen maken. Ideeën waar ze autonomie en regelruimte voor hebben. Pas daarna kan worden besloten of er ook ideeën mogen worden gegenereerd die voor anderen bestemd zijn. Management of staf bijvoorbeeld. En zorg voor een plan en communiceer daar over.

Lijdensweg of levensweg?

Eigenaarschap wordt ook wel het Ikea Effect (Lego maakt hier ook gebruik van) genoemd. Omdat mensen zo veel moeite hebben gestopt in het creatieproces, zijn ze ook oprecht van het eindproduct gaan houden. Dat is één van de werkzame principes van échte co-creatie (Onze definitie: To create something together with the people concerned).

Eigenaarschap wordt een Lijdensweg als mensen zich echter alleen hechten aan het eindproduct en afhankelijk zijn van anderen in het proces om dit te realiseren.

Eigenaarschap wordt een Levensweg als mensen een beeld hebben van het product, zich echter hechten aan het proces én autonoom zijn om zelf stappen te kunnen zetten.

En als mensen ook nog gaan handelen naar hun eigenaarschap, spreken we zelfs van Actorschap, maar dat verdient een hele nieuwe blog!